Elektryczne ABC

Bezpieczeństwo i Higena Pracy

Oddziaływanie prądu na organizm ludzki

Stały i dynamiczny rozwój przemysłu, handlu i usług powoduje ciągły wzrost zapotrzebowania na energię elektrycznąa i co jest z tym powiazane coraz powszechniejszy kontakt z urządzeniami elektrycznymi przez coraz większą grupę pracowników. Obsługa tych urządzeń wymaga odpowiedniego przygotowania w przeciwnym razie znacząco zwiększa się ryzyko wystąpienia uszkodzeń i nieszcześliwych wypadków. Prawdą jest że ryzyko wystąpienia wypadku istnieje przy obsłudze wszystkich urządzeń technicznych, jedak urządzenia elektroenergetyczne stanowią dużo bardziej ryzykowne pod tym względem. Czynnikiem zwiększającym to ryzyko jest napięcie elektryczne, które może stać się bezpośrednią lub też pośrednią przyczyną oddziaływania prądu elektrycznego na organizm człowieka. Aby skutecznie przeciwdziałać wypadkom powodowanym działaniem prądu elektrycznego na organizm ludzki należy:

- nabyć podstawowe wiadomosci o zjawiskach oraz prawach związanych z prądem elektrycznym,

- zapoznać się z zagrożeniami jakie mogą wystąpić na skutek niewłasciwej eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych

Oddziaływanie różnego rodzaju prądów na organizm ludzki

Rozróżniamy dwa podstawowe rodzaję prądu elektrycznego - stały oznaczany symbolem DC oraz - przemienny oznaczany symbolem AC. Oddzialywanie prądu stałego na organizm człowieka jest inne niż oddzialywanie prądu przemiennego. W przypadku przepływu prądu stale w jednym kierunku zachodzi zjawisko elektrolizy w wyniku przepływu prądu przez roztwór przewodzący zwany elektrolitem. Wszystkie komórki wchodzące w skład organizmu człowieka wypełnione są substancją przewodzącą. W ciele człowieka poddanego przepływowi prądu stałego zachodzi zjawisko przemeszczania się cząstek posiadających określony ładunek elektryczny. Cząstki te nazywane są jonami i stanowią skladnik komórek. Przemieszczenia te są wprost proporcjonalne do czasu oddziaływania prądu stałego, im dłuższy tym następuje większe przemieszczenie jonów w przestrzeni międzykomórkowej oraz w samej komórce. Czynności wielu komórek zależą od stężenia jonów tak jak np. w komórkach nerwowych lub komórkach mięśni gdzie stężenie jonów odgrywa bardzo ważną rolę w ich pracy. Dlatego zdyt długie oddziaływanie prądu stałego może doprowadzić do nadmiernego zachwiania składu jonów w komórce doprowadzając tym samym do zablokowania jej czynności w organiźmie.

Napięcie i prąd przemienny o wielkich częstotliwościach nie są tak groźne dla organizmu człowieka ponieważ nie powodują tak znaczących przesunięć jonów ze wzgledu na częste zmiany kierunku przepływu prądu w ciele człowieka. Dodatkowo mają one małą zdolność przenikania w głąb ciała a więc i oddziaływania na głębsze poziomy tkanek. Im wyższa częstotliwość tym bardziej powierzchowne jest oddziaływanie prądu. Dopiero prądy o częstotliwościach poniżej 500Hz zaczynają być bardziej destrukcyjne dla człowieka, powodując znaczny przepływ jonów. W praktyce zostało udowodnione że najbardziej niekorzystne dla człowieka jest działanie prądu o częstotliwości rzędu 50 do 60Hz a więc częstotliwości powszechnie stosowanej do zasilania odbiorników energii elektrycznej tak w przemyśle jak i w gospodarstwach domowych.

W wyniku wielu badan zostało udowodnione że organizm ludzki jest mniej podatny na urazy związane z przepływem prądu stałego w porównaniu z prądem przemiennym o tej samej wartości. Dotyczy to jednak bardzo niskich jego wartości na poziomie wynoszącym do 20mA. Przepływ prądu przez mięsnie powoduje silne skurcze mięśni i tak np. człowiek obejmujący dłonią odizolowany przewodnik elektryczny dozna skurczu mięśni zginających palce co zaowocuje tym że nie bedzie mógł ich wyprostować a wiec nie bedzie w stanie samodzielnie uwolnić się od oddziaływania prądu na jego organizm.

Doświadczalnie ustalono że przy oddziaływaniu prądu o częstotliwości w zakresie 50-60Hz samodzielne rozprostowanie palcy i uwolnienie się od odziaływania prądu możliwe jest w przypadku mężczyzny dla wartości prądu maksymalnie do 16mA a w przypadku kobiety jedynie do 10,5mA. Jednak wielkość tego prądu zwiększa się wraz z częstotliwością i tak dla mężczyzny przy wartości częstotliwości 10000Hz wartość prądu wyniesie 50mA ale juz w przypadku organizmu kobiety jedynie 40mA. Bazując na tych doświadczeniach ustalono że dorosły człowiek może uwolnić się samodzielnie jeśli częstotliwość prądu przemiennego wacha sie w zakresie 50-60Hz a prąd jaki oddziaływuje na organizm człowieka jest w przedziale 10-12mA.

Skutki przepływu prądu przez ciało człowieka

Działanie prądu na układy krążenia i oddechowy

Krążenie krwi w układzie krwionośnym jest wywołane pracą serca, które przepompowywuje ją do rozległego systemu naczyń o różnej średnicy ( od 2cm do naczyń włosowatych) który stawia pewien opór przepływowi. Wielkość ciśnienia krwi w organizmie człowieka jest wynikiem pracy serca i sumy oporów w układzie krwionośnym. Jednym z warunków niezbędnych do życia człowieka jest stały przepływ krwi w układzie krwionośnym wywołany miarową pracą seraca z szybkością około 70 skurczów na minutę w przypadku dorosłego człowieka. Zatrzymanie przepływu krwi w układzie krążenia na czas od 3 do 5 minut skutkuje nieodwracalnie śmiercią. Zatrzymanie to zawsze jest skutkiem zaprzestania pracy serca lub jego niedostateczna pracą (tj. zbyt małą wydajnością) bądź też zjawiskiem migotania komór serca (fibrylacją). Migotanie polega na niemiarowych niesynchronicznych skórczach poszczególnych części serca dokonujących sie z wielką częstotliwością tj. 300-500 skurczy na minutę co skutkuje bezpośrednio zatrzymaniem funkcji tłoczenia krwi przez serce i staje się bezpośrednim powodem ustania krążenia w układzie krwionośnym doprowadzając tym samym do tworzenia się skrzepów i śmierci organizmu z powodu niedotlenienia. Jesli akcja reanimacji dążąca do przywrócenia krążenia nie rozpocznie się w odpowienio szybkim czasie.

Umiejscowienie serca w ciele człowieka jest takie że bardzo często porażenie prądem elektrycznym oddziaływuje na nie w wyniku przepływu tego prądu rażeniowego przez mięsień serca. Efektem porażenia prądem przemiennym o częstotliwości w zakresie 50-60Hz jest zazwyczaj migotanie komór sercowych, a czynnikiem decydującym o tym zjawisku oprócz wartości prądu jest czas jego przepływu. Jesli czas przepływu prądu jest nie dłuższy niż 0,2s prawdopodobieństwo wystąpienia migotania komór jest niewielkie.

Bardzo częstym efektem będącym skutkiem przeplywu prądu w wyniku porażenia jest zaburzenie procesu oddychania, uklad oddechowy jest sterowany przez odpowiedni ośrodek w mózgu, który wysyła bodźce sterujące do mięsni. Przepływ prądu przez mózg może spowodować zahamowanie pracy tego ośrodka i w konsekwencji ustanie lub zaburzenie pracy układu oddechowego. Jesli do takiej sytuacji dojdzie i system wymiany gazowej zostanie zatrzymany krew w której bedzie nadmierna ilość dwutlenku węgla przy jednoczesnym braku tlenu spowoduje po krótkim czasie zatrzymanie pracy układu krążenia z powodu braku dostaw tlenu a w konsekwencju w bardzo krótkim czasie śmierć organizmu z powodu niedotlenienia. Przepływ prądu przez klatkę piersiową może doprowadzić do silnego skurczu mieśni klatki piersiowej a w wyniku tego zablokować prace układu oddechowego paraliżując ruchy oddechowe. Dojdzie wtedy do uduszenia lub migotania komór sercowych jeśli osoba rażona nie zostanie szybko uwolniona z pod działania prądu.

Objawy porażenia prądem 50-60Hz na drodze ręka-ręka lub ręka-noga

Wartość prądu do 0,5mA - prąd niewyczuwalny

Wartość prądu od 0,6 do 1,6mA - prąd wyraźnie wyczuwalny jako swędzenie, laskotanie

Wartość prądu od 1,6 do 3,5mA - cierpnięcie przegubów i dłoni, lekkie sztywnienie rąk

Wartość prądu od 3,5 do 15mA - silne sztywnienie rąk, ból przedramion, Skurcze i drżenie rąk, wzrost wartości prądu nasila skurcz mięsni palców oraz ramion, zaciskanie się rąk obejmujących przedmiot powodując niemożność samodzielnego uwolnienia i oderwania rąk

Wartość prądu od 15 do 25mA - nie kontrolowane skurcze, utrudniony oddech, wzrost ciśnienia krwi, prąd nie powoduje wystąpienia groźnych następstw gdy czas przepływu jest nie dłuższy niż kilkanaście sekund.

Wartość prądu od 25 do 50mA - bardzo silne skurcze mięsni rąk i klatki piersiowej, nieregularność pracy serca a przy oddziaływaniu prądu w górnym zakresie przez dłuższy okres czasu wystąpienie moigotania komór serca.

Wartość prądu od 50 do 70mA - migotanie komór serca, porażenie mięsni oddechowych, przy dłuższym działaniu prądu na organizm śmierć przez uduszenie.

Wartość prądu powyżej 70mA - przy dłuższym czasie działania na organizm człowieka zwykle konczy się śmiercią

Działanie prądu na układ nerwowy

Przepływ prądu przez ciało człowieka powoduje także pobudzenie a następnie porażenie układu nerwowego człowieka. Najczęsciej spotykanym objawem tego oddziaływania jest utrata przytomności spowodowana niedokrwiennym niedotlenieniem mózgu wywołanym zatrzymaniem krążenia. Lub też bezpośrednim przepływem prądu przez czaszkę i znajdujący się w niej mózg. Samo zjawisko utraty przytomności może mieć rózne poziomy nasilenia. Od chwilowego zamroczenia do głębokiego, który może objawiać się pozostawaniem w śpiączce przez nawet kilka dni. Najbardziej rozpowszechnionym zjawiskiem przy utracie świadomości w wyniku porażenia prądem elektrycznym jest obrzęk mózgowia wywołany wzrostem temperatury na skutek oddzialywania cieplnego przepływającego prądu rażeniowego na tkankę mózgu. Wraz ze wzrostem czasu przepływu prądu przez mózg zwiększa się także jego temperatura a to powoduje nie odwracalne zmiany lub też śmierć w wyniku całkowitego uszkodzenia mózgowia.

Kolejnym efektem porażenia jest upośledzenie działania nerwów czuciowych lub ruchowych jeśli prąd przepływa przez rdzeń kręgowy. Objawem takiego zdarzenia mogą być zaburzenia czucia lub motoryki.

Bardzo często skutkiem przepływu prądu przez organizm człowieka są także zaburzenia natury psychicznej takie jak nerwice lękowe, niepokoje, bezsenność. Jednak zaburzenia te dość szybko ustępują.

Działanie cieplne prądu na organizm

Prąd elektryczny przepływający przez ciało człowieka wytwarza ciepło, jego ilość mozna określić za pomocą wzoru

Q=I²*R*t

gdzie Q określa ilość ciepła w dżulach [ J ], I wartość prądu w amperach [ A ], R to suma rezystancji ciała lub organów przez które przepływa prąd wyrażona w omach [ Ω ] a t określa czas oddziaływania prądu wyrażony w sekundach [ s ].

Wzrost temperatury spowodowany przepływem prądu może doprowadzić do nagrzania do temperatury ok 50 ̊ C, osiągnięcie tej temperatury przez żywy organizm doprowadzi do ścięcia białek występujących w żywych komórkach a w dalszej kolejności śmierć. Najczęściej uszkodzeniu termicznemu ulega powierzchnia skóry jako ta część organizmu która przyjmuje pierwszy kontakt z prądem i jego destrukcyjnym oddziaływaniem. Prowadzi to do poparzeń, martwicy a w dalszej kolejności do zwęglenia, jesli prąd będzie działał dalej proces destrukcji zchodzi do niższych cześci tkanek umiejscowionych pod powierzchnią skóry, łącznie ze zwęgleniem całego ciała. Produkty rozpadu krwii oraz poparzonych tkanek są wchłaniane przez zdrowe komórki dlatego ich toksyczne dzialanie na organizm może doprowadzić do śmierci nawet kilka dni po zaistnieniu wypadku porażenia prądem. Temperatura jaka się wytwarza w trakcie przepływu prądu może doprowadzić do uszkodzeń mięśni oraz kośća, w przypadku mięśnia może dojść do martwicy i rozpadu lub też zwyrodnień powodującch zaniki tkanki mięśniowej. W przypadku oddziaływania wysokiej temperatury na elementy kośća może wystąpić zjawisko częściowego stopienia kości i wytworzenia tzw. perły kostnej ze stopionego fosforanu wapnia który jest składnikiem podstawowym struktury kostnej.

Pośrednie działanie prądu na organizm ludzki

Statystyki wypadków pokazują, że często dochodzi do urazów spowodowanych pośrednim działaniem prądu na organizm. Ma to miejsce w sytuacji kiedy prąd nie przepływa bezpośrednio przez ciało człowieka, przykładem może być oparzenie łukiem elektrycznym w którym temperatura może dochodzić do ok 5000 ̊ C. Jeśli jakaś część ciała człowieka znajdzie się w polu działania łuku elektrycznego może dojść do urazów mechanicznych, oparzeń a nawet uszkodzeń narządów np. wzroku. Duża jaskrawość łuku może doprowadzić do zapalenia spojówek, łzawienia, obrzęku a czasem nawet do tzw. zmętnienia rogówki oka. Częstymi urazami w przypadku działań pośrednich sa stłuczenia, złamania, rany cięte, i inne obrażenia wywołane upadkiem z wysokości w wyniku przestraszenia bądź porażenia prądem albo powstaniem łuku elektrycznego.

Analiza wypadków prowadzi do stwierdzenia że wszelkie prace wykonywane w środowisku które jest obarczone dużym ryzykiem wystąpienia porażenia prądem elektrycznym powinny być wykonywane przez osoby które charakteryzują się dobrym stanem zdrowia psychicznego, niskimi wskaznikami podniecenia (wykonywaną pracą) zdenerwowania oraz zamroczenia (np alkoholowego). Ponieważ te wskaźniki są decydujące jeśli chodzi o ryzyko wypadku przy tego typu pracach.

Jednocześnie w sytuacji kiedy już dojdzie do porażenia, skutki tego wypadku są mniej groźne dla poszkodowanego niż dla osoby która jes przemęczona, pocąca się i ma problemy z układem krążenia.

Zmiana rezystancji ciała ludzkiego- czynniki wpływające

Badania nad organizmem ludzkim dowiodły że impedancja ciała czlowieka ma charakter czynny i określana jest mianem rezystancji. Na wypadkową rezystancji składa się suma rezystancji skóry i rezystancja wewnętrzna organizmu. Wielkość rezystancji wewnętrznej człowieka jest dość niska a spowodowane to jest dużą ilością jonów, które znajdują się w przezstrzeniach wewnątrz i zewnątrz komórkowych. najlepszymi przewodnikami w organiźmie człowieka sa arterie krwionośne, żyły oraz mięśnie. Znacznie bardziej oporne dla przepływu prądu jest tkanka tłuszczowa a największą oporność stanowią chrząstki, kości oraz ścięgna.

Po usunięciu naskórka rezystancja wynosi w przedziale od 500 do 1000Ω. Zaś sama rezystancja skóry zmienia się w szerokich granicach i tak dla suchej w różnych sytuacjach może wynosić w zakresie od 5000 do 100000Ω. Jednak ulega ona zmniejszeniu w sytuacji gdy wzrasta napięcie prądu rażenia, wydłuża się czas rażenia lub gdy zwiększy się wilgotność naskórka.

Zwiększenie siły docisku przewodnika do skóry zmniejsza rezystancję przejścia i zwiększa tym samym prąd rażenia.

Najwiekszy wpływ na zmiane rezystancji skóry ma wilgoć. Badanie labaoltoryjne wykazała że dla skóry suchej przy napięciu 10V rezystancja wynosi około 3300 Ω i wraz ze wzrostem napięcia dotykowego maleje i tak 50 V to około 2000Ω 100V - 1600Ω, 150V i około 1200Ω 200V i około 1050Ω i dalej przy napięciu 250V wynosi w przybliżeniu około 1000Ω ciągle spadając wraz ze wzrostem napięcia dotykowego

Dla skóry wilgotnej przy napięciu 10V rezystancja wynosi około 1200 Ω i wraz ze wzrostem napięcia dotykowego maleje i tak 50 V to około 900Ω 100V - 750Ω, 150V i około 690Ω 200V i około 670Ω i dalej przy napięciu 250V wynosi w przybliżeniu około 650Ω. Podobnie jak dla skóry suchej wzrost napiecia powoduje zmiejszenie rezystancji.

Rezystancja dla ciała lub jego części znaurzonej w wodzie przy napięciu 10V rezystancja wynosi około 600 Ω i wraz ze wzrostem napięcia dotykowego maleje i tak 50 V to około 450Ω 100V - 380Ω, 150V i około 350Ω 200V i około 340Ω i dalej przy napięciu 250V wynosi w przybliżeniu około 330Ω

Podane wyżej dane odnoszą sie do najbardziej prawdopodobnych warunków porażeniowych jakimi są przepływ prądu na drodze ręka - ręka lub ręka - stopa. W sytuacji kiedy przepływ prądu następuje na innej drodze np. dłoń - stopy wartości rezystancji moga uledz zmniejszeniu. I tak dla przykładu bazując na tych samych warunkiach i dla tego samego człowieka wartość rezystancji na drodze dłoń - stopy wyniesie około 1150Ω obie dłonie - obie stopy około 950 Ω , na drodze łokieć - kolano już tylko około 750 Ω

Po poddaniu skóry oddziaływaniu odpowiednio wysokiego napięcia lub też odpowiednio długiego czasu ekspozycji na jego działanie skutki przepływu prądu przez skórę powodują to że zostaje ona częściowo lub całkowicie przebita i nie stanowi już rezystora na drodze prądu. Stwierdzono że poddanie skóry na działanie napięcia ok 300V powoduje jej natychmiastowe przebicie niezależnie od tego czy była sucha czy mokra. Dlatego przy doborze napięć bezpiecznych a także urządzeń ochronnych rezystancja skóry jest pomijana i pod uwagę brana jest jedynie rezystancja wewnętrzna organizmu której wartość szacuje się na około 1000Ω [ 1kΩ ]

Niebezpieczeństwo porażenia przy obsłudze urządzeń elektrycznych

Przyczyny wypadków

Wraz ze wzrostem napięcia pod którego działaniem znajduje się dane urządzenie lub maszyna zwiększa się także ryzyko wystąpienia porażenia prądem osoby obsługującej dane urządzenie lub maszynę. Statystyki wskazują jednak ze około 80% wszystkich wypadków porazenia prądem ma miejsce w instalacjach niskiego napięcia tj 230V/420V AC. Dlaczego tak się dzieje ? Otóż z tymi napięciami styka się najwięcej osób obsługujących urządzenia, istnieje także fałszywa opinnia iż przestrzeganie rygorystycznych wytycznych w zakresie bezpieczeństwa instalacji niskich napięć jest przesadne. Kwalifikacje zawodowe osób obsługujących urządzenia nisko-napięciowe są zazwyczaj niższe od kwalifikacji osób obsługujących urządzenia wysoko-napięciowe.

Bezpośrednie przyczyny powstawania wypadków przy obsłodze urządzeń elektrycznych są bardzo różnorodne, jednak do najczęsciej występujących należy zaliczyć: nieostrożność, lekceważenie lub nieznajomość przepisów i instrukcji dotyczących bezpieczeństwa, lekceważenie i rutyniarstwo, zła organizacja pracy, brak dostatecznego nadzoru w czasie wykonywania prac, niewłasciwa konserwacja, nienależyta kontrola stanu technicznego urządzeń elektrycznych oraz środków ochrony przez porażeniem.

Prawdopodobieństwo porażenia

W ocenie prawdopodobieństwa ryzyka wystapienia porażenia należy uwzględnić wiele czynników które w znaczny sposób zwiększają to ryzyko. Są nimi między innymi warunki eksploatacji, środowisko w jakim ta eksploatacja ma miejsce tj. czy są to pomieszczenia zawilgocone, nagrzane do znacznych temperatur sprzyjających tworzeniu się pary wodnej, pomieszczenia w których posadzka podłogi ma tendecję dobrego przewodnictwa, pomieszczenia obarczone dużym ryzykiem wystąpienia pożaru lub wybuchu. Dodatkowo konstrukcje metalowe, kanały lub pomieszczenia będące zbiornikami o powierzni metalowej znacząco zwiększają ryzyko porażenia prądem elektrycznym.

Duże znaczenie dla oceny tego ryzyka ma znajomość urządzeń oraz sposobu ich eksploatacji np. ręcznych narzędzi elektrycznych. Gdy obudowa jest wykonana z metalu ryzyko to jest drastycznie zwiększone. Narzędzia takie wykorzystywane są w warynkach znacznie gorszych niż narzędzia stacjonarne dlatego i ryzyko uszkodzeń jest znacznie większe. Zastosowanie trwałego i niezawodnego środka ochrony jest znacznie trudniejsze. Jednocześnie w związku z trzymaniem narzędzia w dłoniach w momencie uszkodzenia narzędzia i porażeniu w jego wyniku osoby pracującej następuje u niej na skutek przepływu prądu rażeniowego przez jej ciało w przypadku trzymania w dłoniach skurcz mięśni powodujący samoistne podtrzymywanie uszkodzonego narzędzia i w wyniku tego brak możliwości samodzielnego uwolnienia się od oddziaływania prądu rażeniowego z uszkodzonego urządzenia. Dlatego w warunkach zwiększonego ryzyka muszą być spełnione i przestrzegane zaostrzone normy ochrony przeciwporażeniowej.

Parametry obwodu prądu rażeniowego

Wielokrotnie przeprowadzane na żywych organizmach badania dowiodły że czynnikiem najabrdziej destrukcyjnym dla organizmu jest wartość prądu jakim organizm jest rażony. Wielkość ta zgodnie z prawem Ohma zależna jest od wartości napięcia jakiemu dany organizm został poddany oraz rezystancji obwodu elektrycznego przez który płynie prąd rażenia. Jednak rezystancja ciała stanowi tylko jeden ze składników sumarycznej rezystancji jaką posiada obwód. Bywa że jest ona wartością dominującą ponieważ wartość rezystancji przewodów elektrycznych jest bardzo niska lub gdy rezystancja podłoża jest bardzo mała co ma miejsce np. w sytuacjigdy stoimy bosą stopą na wilgonej trawie. W sytuacji gdy rezystancja podłoża bedzie dość znaczna np. człowiek stojacy w butach o nieprzewodzącej podeszwie wykonanej z gumy całkowita rezystancja obwodu rażenia bedzie wysoka a to z koleji sprawi że prąd rażeniowy przypadajacy na ciało ludzkie bedzie dość mały.

Wyznaczenie z prawa Ohma wartości napięcia dla danego prądu rażeniowego nie nastrecza dużych trudności, obowiązujące przepisy wprowadzają kilka bazowych pojęć

Napięcie dotykowe jest to napięcie między dwoma punktami nie należącymi do obwodu elektrycznego z którymi osoba może uzyskać jednocześnie kontakt np. na drodze dłoń - stopa bądź też inne części ciała. Napięcie to może powstać w wyniku uszkodzenia urządzenia i przenieść się na dostępne przewodzące części metalowe nie należące do obwodu widącego prąd. Części te nie są normalnie pod napięciem, natomiast w przypadku uszkodzenia izolacji roboczej może na nich pojawić się napięcie. Napięcie to może pojawić się również w sposób pośredni przedostając się z innych urządzeń dzięki obecności elementów przewodzących które mają bezpośredni kontakt przewodnikiem mającym uszkodzoną izolacją roboczą, i transferując to napięcie do innych części przewodzących będących w otoczeniu np. metalowe framugi drzwi, instalacje wodne wyposażone w miedziane lub żeliwne rury.

Napięcie dotykowe można wyznaczyć z zależności

U_D =( 0,5R_p+ R_C ) * I_R

I tak odpowiednio:
U_D oznacza napięcie dotykowe w voltach [ V ]
R_p oznacza rezystancję przejścia przez jedną nogę wyrażoną w omach [Ω ]
R_C oznacza rezystancję ciała wyrażoną w omach [Ω]
I_R oznacza prąd rażenia wyrażony w amperach [A]
Pomniejszona dwukrotnie wartość rezystancji przejscia we wzorze wynika z tego że nogi stanowią układ równolegle połączonych rezystorów R_p.

Napięcie rażeniowe Jest to spadek napięcia na drodze przepływu prądu w ciele człowieka. Wielkość tą można wyrazić następującym wzorem
U_R=R_C*I_R
gdzie U_R to napięcie rażenia wyrażone w voltach [V]
I_R oznacza prąd rażenia wyrażony w amperach [A]

Jest to więc ta część napięcia dotykowego która oddziałuje bezpośrednio na ciało człowieka, w każdym przypadku porażenia wielkością miarodajną jest wartość napięcia dotykowego a nie napięcia rażeniowego. Podyktowane jest to zbyt skomplikowanymi obliczeniami mającymi określić wartość napięcia rażenia. Wartość ta mimo tej samej wartości napięcia dotykowego bedzie ulegała zmianie w skutek zmiany wartości rezystancji poszczególnych części obwodu rażeniowego w skład którego właczone zostanie ciało osoby rażonej.

U_D =( 0,5R_p*I_R ) + U_R

Widać że wartość napięcia rażeniowego U_R jest niższa od wartości napięcia dotykowego U_D o spadek napięcia wywołany przepływem prądu rażeniowego I_R przez rezystancję przejscia R_p do ziemi. Wartości napięcia dotykowego i rażeniowego mogą być bardzo podobne tylko w sytuacji kiedy wartość rezystancji przejscia będzie bliska zeru [0]

Rezystancja stanowiska pracy Z punktu widzenia wymogów bezpieczeństwa pracy bardzo korzystne jest jeśli rezystancja stanowiska pracy jest możliwie jak najwyższa. Jeśli rezystancja stanowiska pracy jest wyższa niż obliczona za pomocą wzoru

R_st= ^1,1U_n ₅ *10³

C.D.N.